پرسش :

بحث از موعود در قرآن کریم چه پیشینه ای دارد؟

پاسخ :
محدثان و مفسران گرانقدر شیعه از دیرباز به موضوع موعود در قرآن توجه کرده و در کتاب های خود به جمع آوری و تبویب آیاتی پرداخته اند که در کلمات معصومان علیهم السلام به این موضوع تفسیر یا تأویل شده اند.
علامه سیّد هاشم حسینی بحرانی (م 1107 ه . ق) در کتاب المحجّة فی ما نزل فی القائم الحجّة علیه السلام که با نام سیمای حضرت مهدی علیه السلام در قرآن به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است، با بهره گیری از روایات، 120 آیه مرتبط با این موضوع را بررسی می کند.
ناگفته نماند که در مستدرک المحجّة، که در انتهای کتاب یاد شده آمده است، چهارده آیه دیگر به این مجموعه افزوده شده است.
علامه مجلسی رحمة الله علیه (1027 ـ 1111 ه . ق) در بحار الأنوار با استفاده از تفاسیری مانند تفسیر القمی، تفسیر فرات الکوفی، تفسیر العیاشی، تفسیر کنز الفوائد و کتاب هایی چون الکافی ثقه الاسلام کلینی، کمال الدّین و تمام النعمة شیخ صدوق، الإرشاد شیخ مفید، کتاب الغیبة شیخ طوسی، کتاب الغیبة نعمانی و...، بیش از شصت آیه را که به قیام قائم علیه السلام تأویل شده اند، جمع آوری کرده است.1
در جلد پنجم از کتاب معجم أحادیث الامام المهدی علیه السلام که به همت هیئت علمی مؤسسه معارف اسلامی و با اشراف حجت الاسلام و المسلمین علی کورانی منتشر شده است، بیش از 300 آیه قرآن کریم که به گونه ای با شخصیت امام مهدی علیه السلام، ظهور آن حضرت و موضوعاتی چون رجعت ارتباط دارند، جمع آوری و روایات ذیل آنها بررسی شده است.2
در کتاب الآیات الباهرة فی بقیة العترة الطاهرة (تفیسر آیات القرآن فی المهدی صاحب الزمان)، اثر آقای سید داود میرصابری که به باورنویسنده آن، کامل کننده کتاب هایی است که پیش از این کتاب این زمینه نوشته شده، با استفاده از روایات معصومان علیهم السلام حدود 240 آیه مرتبط با موضوع مهدویت بررسی شده است.3
سعید ابومعاش نیز در کتاب الإمام المهدی علیه السلام فی القرآن و السنّة حدود 500 آیه را که به نوعی با وجود مقدس امام عصر علیه السلام و ظهور ایشان ارتباط دارند، گردآورده و با بهره گیری از روایات به بررسی و شرح آنها پرداخته است.4
گفتنی است برخی مفسران شیعه در کتاب های خود مجموعه آیاتی را که در شأن اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام تأویل شده اند، گرد آورده اند که به طور طبیعی بخش قابل توجهی از این کتاب ها نیز به آیات تأویل شده در شأن امام مهدی علیه السلام اختصاص دارد. از آن جمله می توان به کتاب تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة اثر سید شرف الدین علی الحسینی الاسترآبادی (از علمای نیمه دوم قرن دهم هجری) اشاره کرد.5

پی نوشتها:
1. ر.ک: بحار الأنوار، ج 51، صص 44 ـ 64.
2. معجم احادیث الإمام المهدى علیه السلام، ج 5.
3. ر.ک: سید داود میرصابرى، الآیات الباهرة فی بقیة العترة الطاهرة، چاپ اول: تهران، قسم الدراسات الإسلامیة مؤسسة البعثة، 1402 ه .ق.
4. ر.ک: سعید ابومعاش، الإمام المهدى فی القرآن والسنة، چاپ دوم: مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1425ه . ق.
5. ر.ک: سید شرف الدین على الحسین استرابادى، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، چاپ اول: قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1409 ه .ق.
منبع: www.irc.ir